پیش بینی شرایط بارش ها در پاییز و زمستان - وبلاگ خوراکی

به گزارش وبلاگ خوراکی، چند روزی از پایان سال آبی 99-98 و آغاز سال آبی 1400-99 می گذرد و متخصصان و مسئولان در رابطه با شرایط آب وهوایی و بارش ها در سال آبی پیش رو اظهار نظر هایی می کنند. البته همان طور که می دانیم، بیشتر قریب به اتفاق این ادعا ها مبتنی بر پیش بینی های صورت گرفته از روی مدل های هواشناسی است که نمی توان با قطعیت از آن ها سخن گفت. ولی هر چه هست این پیش بینی ها برای برنامه ریزی در رابطه با آینده آب و هوایی کشور لازم و ضروری است.

روزنامه فرهیختگان در ادامه نوشت: چند سالی است بارندگی ها در کشورمان شرایط خوبی دارند. با توجه به شرایط اقلیمی ایران و قرارگرفتن آن در منطقه خشک از کره زمین این بارندگی های چندساله شرایط خوبی را ایجاد کرد تا حداقل در طول همان سال آبی دغدغه کم آبی و مسائلی از این دست نداشته باشیم. شرایطی که به اذعان بسیاری از کارشناسان ایران را در دوره ترسالی قرار داده است و این میزان بارندگی که بعضا از میانگین بارش های درازمدت هم بیشتر بوده، نتیجه وقوع این پدیده بوده است.

منتها با نگاهی به جدول میانگین بارش ها در سال آبی 99-98 با توجه به حوضه های آبریز نگرانی هایی ایجاد می شود؛ چراکه در این سال آبی با توجه به سال آبی قبل از آن یعنی 98-97 میانگین بارش ها کاهشی بوده است. البته حتی در این شرایط هم میانگین بارش ها از متوسط بارش سالانه بیشتر بوده است. اما خب کافی است بارش ها در تابستان سال 97 و 98 را در ذهن مرور کنیم، سیلاب ها و بارندگی های بی وقفه در بهار و زمستان و پاییز سال های گذشته را هم در ذهن داشته باشیم و در کنار گرمای تابستان امسال تحلیل کنیم تا اهمیت این نگرانی را بیشتر درک کنیم.

به هر حال چند روزی است هوا کمی خنک تر شده است و حتی یکی، دو روز گذشته در تهران آلوده و شلوغ هم چند دقیقه ای شاهد بارش باران بوده ایم. پیرو همین مساله و ادعا هایی که کارشناسان درباره شرایط آب و هوایی در پاییز و زمستان دارند، بد نیست مروری بر وقایعی که احتمالا پیش رو خواهیم داشت، داشته باشیم. خصوصا وقتی جمع بندی برخی کارشناسان خاتمه دوره ترسالی و ورود به ایام کم بارشی است.

موجودی سد های ایران 4درصد کمتر از سال گذشته

همان طور که گفتم چند سالی است بارندگی ها در کشور شرایط مطلوبی دارد. طبق آمار رسمی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، سال آبی 99-98 نیز همچون سال قبل آبی جزء سال های پربارش بوده است. به طوری که ارتفاع کل ریزش های جوی از آغاز سال آبی 98-99 (اول مهر 98) تا سی ویکم شهریورماه 99 (365 روز تمام سال آبی) بالغ بر317.7میلیمتر بوده است.

این مقدار بارندگی نسبت به میانگین آمار درازمدت بارش های ایران در 51 سال اخیر (249.8میلیمتر) 27درصد افزایش را نشان می دهد، اما نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (342.1میلیمتر) نشان دهنده کاهشی هفت درصدی است. پیرو همین ماجرا و ارائه چشم انداز نسبت به سال آبی پیش رو، برخی مسئولان اظهاراتی کرده اند که به برخی از آن ها مختصرا اشاره می کنیم.

چند روز پیش قاسم تقی زاده خامسی، معاون آب و آبفای وزیر نیرو در صفحه اینستاگرامی خود نوشت: اول مهر سال نو آبی کشور است و مهر در همه سال ها زمانی است که بیلان آبی کشور جمع بندی می شود. رتبه بارش های سال آبی 99- 98 نسبت به دوره 51ساله اخیر در جایگاه ششم قرار گرفته است.

کمترین میزان بارش سالانه در استان یزد با 121 میلیمتر و بیشترین در استان لرستان با 1159 میلیمتر بوده است، با این که نسبت به سال گذشته 40درصد کاهش دارد. کمترین بارندگی نسبت به سال گذشته در استان ایلام با کاهش 43درصدی و بیشترین افزایش در سیستان وبلوچستان با 62 درصد بوده است. با این که آب ورودی به سد ها نسبت به سال گذشته 37درصد کاهش دارد، اما موجودی فعلی مخازن سد های ایران نسبت به سال گذشته فقط چهار درصد کاهش نشان می دهد. در مجموع طبق پیش بینی پاییز امسال خشک تر از پارسال است.

تهران در سال آبی گذشته رکورد 50 سال اخیر را شکست

مضاف بر این اظهارات، رضوی، مدیرعامل آب منطقه ای تهران نیز در رابطه با شرایط پایتخت در سال آبی گذشته و پیش رو گفت: از تاریخ اول مهرماه سال 1398 تا دوم مهر ماه شاهد 461.7 میلیمتر بارندگی بوده ایم که این میزان بیشترین میزان بارندگی استان تهران در 50 سال اخیر بوده است.

به دلیل تغییر اقلیم سال گذشته تنوع خاصی داشتیم به طوری که پنج ماه اول سال شاهد کمبود بارندگی ها بودیم. فصول پاییز و زمستان نیز کم بارش سپری شد، اما در ماه های اسفند، فروردین و اردیبهشت ماه شاهد بارش قابل ملاحظه ای بودیم. میزان بارش ها به گونه ای بود که تراز آبی استان تهران را به طور قابل ملاحظه ای افزایش داد، در اسفندماه سال گذشته 92 میلیمتر بارندگی، در فروردین ماه 137 میلیمتر و در اردیبهشت ماه و اوایل خرداد ماه 57 میلیمتر بارندگی رخ داد که سرجمع تا خاتمه بهار باعث شد رکورد نیم قرن بارندگی در شهر تهران زده شود.

بیشترین میزان بارندگی در مرکز و جنوب تهران رخ داد و مناطق شمالی با کاهش بارندگی روبرو شدند. در سال گذشته شاهد کاهش بودجه برفی نیز بودیم، اما در هر صورت توانستیم تابستان را بدون مشکل سپری کنیم و 14درصد بیشتر به بخش کشاورزی، 15درصد بیشتر به بخش صنعت و هشت درصد بیشتر به بخش شرب اختصاص دهیم.

بدون مشکل سال آبی را پشت سر خواهیم گذاشت

رضا اردکانیان، وزیر نیرو در این رابطه اظهاراتی داشت و درباره شرایط کشور در سال آبی گذشته و پیش رو اعلام کرد: سالی که پشت سر گذاشتیم، 98-99، از حیث بارش ها سال خوبی بود. متوسط 50ساله ما 250 میلیمتر است در حالی که سال گذشته 317 میلیمتر بارش داشتیم یعنی 27 درصد بارش مان از متوسط درازمدت بیشتر شد و باعث شد بتوانیم جوابگوی همه بخش ها باشیم. در بخش کشاورزی حتی بیش از سال های گذشته توانستیم آب تحویل دهیم. الان هم از حدود 51 میلیارد متر مکعب حجم مخازن حدود 27.5 میلیارد متر مکعب آب داریم. شرایط خوبی است.

جز در دو مورد که شرایط لب به لبی است به تعبیری و ان شاءالله مدیریت خواهد شد دغدغه ای نداریم. امیدواریم مردم هم رعایت کنند که بدون مشکل این سال آبی را پشت سر بگذاریم. درست است که در سال های اخیر شرایط بارش ها بهبود یافته، اما نباید فراموش کرد که ایران در یک منطقه خشک قرار گرفته است و حفاظت از این مایه حیات امری مهم و ضروری برای همه افراد جامعه است؛ چرا که اگر قدر آب شناخته نشود آیندگان با چالش های جبران ناپذیری روبرو خواهند شد.

ایران درگیر خشکسالی برفی و ایجاد کم آبی پنهان

سوای این اظهارات و بیم وامید ها در رابطه با سال آبی آینده، ادعا های جالب توجه دیگری هم درباره شرایط آب و هوایی کشور اجرا شده است. امیر آقاکوچک، استاد دانشکده عمران و محیط زیست دانشکده علوم زمین دانشگاه کالیفرنیا در ارواین ذیل یک مطالعه ادعا کرد ایران درگیر خشکسالی برفی است.

او معتقد است: منظور از خشکسالی کمبود بارش برای یک دوره طولانی است، ولی به نظر ما باید به برف به طور جداگانه ای نگاه کرد تا تصویر بهتری از خشکسالی داشته باشیم. به همین دلیل بحث خشکسالی برف خیلی مهم است، چون تصویر بهتری از شرایط خشکسالی می دهد؛ به خصوص در مناطقی که برف قسمت مهمی از منابع آب را تشکیل می دهد. مطالعه ما جهانی بود و شامل کل مناطق برفگیر جهان ازجمله ایران می شود، اما هفت منطقه برفگیر را جداگانه بررسی کردیم که یک قسمت از هندوکش شامل ایران هم می شود.

نتایج نشان می دادند که در بیشتر مناطق خشکسالی های برفی بیشتر شده است، ایران جزء مناطقی است که به طور کلی خشکسالی برفی در آن بیشتر شده است. حتی در قسمت هایی از ایران که بارندگی ها ثابت بوده یا کاهش زیادی نداشته است، دیده می شود میزان برف کمتر شده است. در ژانویه، فوریه و مارس 2018، افغانستان با خشکسالی برفی شدیدی روبه رو شد که 3.9 تا 4.5 برابر بیشتر بود.

در نتیجه این اتفاق این کشور با کمبود غذا، از بین رفتن محصولات غذایی، تلف شدن دام ها و خشکی چاه ها و رودخانه ها روبه رو شد که منجر به جابه جایی 266هزار نفر شد. این اتفاق همچنان روی ناامنی غذایی 10.6 میلیون نفر (نیمی از جمعیت روستایی افغانستان) موثر بود. خشکسالی برفی همان طور که در بخش کشاورزی افغانستان تاثیرات خیلی زیادی داشت، ممکن است در مناطق دیگر هم چنین اثری داشته باشد.

برای ایران هم خشکسالی برفی با اهمیت است. مقدار زیادی از منابع آبی کشور ما از برف کوهستان هایمان تامین می شود. رود های پرآب جنوبی و استان های شمالی کشور اغلب برفی هستند و طبیعتا کمتر شدن برف یا حتی سریع تر ذوب شدنش تاثیر قابل توجهی روی منابع آب کشور دارد.

وقتی صحبت از برف می کنیم دما نقش قابل توجهی پیدا می کند، گرم شدن ممکن است باعث افزایش سرعت آب شدن برف شود، یعنی حتی اگر برفی داشته باشیم، افزایش سرعت آب شدن آن می تواند منجر به ایجاد سیل های مخرب بشود یا منابع آبی به سرعت کاهش پیدا کند و در آخر در تابستان با خشکسالی شدید روبه رو شویم. این نوع خشکسالی را با نگاه خشکسالی هواشناسی نمی توان خیلی تشخیص داد، اما 6 ماه بعد از آب شدن سریع برف در عمل خشکسالی ای داشته باشیم که شاخص های هواشناسی آن را نشان نمی دهند.

پاییز و زمستان پیش رو دچار کم بارشی هستیم

به منظور اطلاع دقیق از شرایط آب وهوایی کشور در فصول سرد سال، پاییز و زمستان 99 و همچنین سال آینده با احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی و کننده ایران در کمیته هواشناسی و هوانوردی سازمان هواشناسی جهان گفت وگویی انجام دادیم.

او در این رابطه گفت: امسال بارندگی در پاییز و زمستان بر اساس خروجی مدل های عددی اقلیمی است، به صورت پیش بینی فصلی شرایط چند ماه آینده محاسبه می شود که شاخص های مختلفی دارد. امسال این مدل ها پاییز و هم زمستان کم بارشی را در نظر می گیرند یعنی احتمال کم بارشی بیش از این است که بارش در حد نرمال یا بیش از نرمال داشته باشیم.

اگر بر اساس 100 قسمت تقسیم کنیم یا درصد اعلام کنیم احتمال این که کم بارشی باشد 60 درصد است. احتمال این که ترسالی داشته باشیم 20-10 درصد است. شاید درصد نرمال بودن بارش 40-30 درصد باشد. احتمال کم بارشی بیشتر از احتمال نرمال یا بیش از نرمال بودن است.

کسی به صورت قطعی نمی تواند جواب این مساله را بدهد. مدل عددی نشان می دهد امسال متاسفانه بارش نسبتا کمتر از نرمال را هم در پاییز و هم در زمستان داریم. همواره آبان ماه خوبی برای ما در کشور است و بارندگی ها در کشور خوب و قابل توجه است. متاسفانه مدل اقلیمی برای ماه های پیش رو چیزی که نشان می دهد، این است که در مهر و آبان که عموما ماه پربارشی است، دچار کم بارشی هستیم.

این امر به تدریج در زمستان در شهر های شمالی کشور شرایط بهتری می یابد، ولی در شهر های جنوبی در زمستان هم کم بارشی را شاهد خواهیم بود. این پیش بینی ها ممکن است در ماه های بعد و با پیش بینی های جدید تغییر کند، ولی در حال حاضر در چند ماه اخیر که دنبال می کنیم غالبا کم بارشی بیشترین خروجی مدل ها برای فصل بعد بود.

سال آبی قبل 29 درصد بالاتر از نرمال بود

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در ادامه به شرایط سال آبی 99-98 و مقایسه آن با سال آبی قبلی یعنی 98-97 اشاره کرد و گفت: اگر سال آبی را از اول مهر تا 31 شهریور در نظر بگیریم، امسال حدود 29درصد بالای نرم بودیم، ولی حدود هفت، هشت درصد نسبت به سال قبل کمتر بودیم. یعنی سال قبل را مقایسه کنیم، نسبت به نرمال 40 درصد بالاتر بودیم، ولی امسال حدود 29 درصد بالای نرم بودیم. منتها هر دو سال متوالی برعکس 97-96 که خشکسالی شدید حاکم بود، 98-97 ترسالی بود، 99-98 هم ترسالی بود، ولی 99-98 نسبت به 98-97 کمتر بود.

وقوع سیلاب در سال آبی پیش رو الان قابل پیش بینی نیست

وظیفه در پاسخ به این سوال که در سال آبی پیش رو هم همچون سال های گذشته شاهد سیلاب در استان های مختلف کشور خواهیم بود یا خیر گفت: سیلاب هایی که می آید به صورت فصلی قابل پیش بینی نیست. هیچ کسی نمی تواند پیش بینی کند امسال زمستان سیل می آید یا خیر. بر اساس تجربه هر سال شاهد هستیم این اتفاق می افتد. بخشی به دلیل تخریب محیط زیست است یعنی ایجاد بستر هایی که به نوعی رخداد سیل را محتمل می کند، مثلا کوه ها با توجه به چرای دام و جاده هایی که کشیده شده بستر برای سیلاب فراهم شده است.

در واقع رخداد فراوانی سیل در سال های اخیر افزایش داشته و بخشی مربوط به تغییر الگو های آب وهوایی کلی در جهان است و فرایند بارش ها به سمت بارش های رگباری سوق یافته است. بخشی هم مربوط به اشکالاتی است که در محیط زیست و تخریب خاک ایجاد شده است، مخصوصا در مناطق کوهپایه و کوهستان. بستر رودخانه ها و سرمنشأ بارندگی ها همانند پارک سازی جنگل ها و اقداماتی که انسان ساز است، موجب این امر می شود؛ بنابراین نمی توان خیلی این مساله را از حالا پیش بینی کرد.

خاورمیانه امسال سال کم بارشی را تجربه می کند

ایران در منطقه خشکی از لحاظ اقلیمی قرار گرفته است، ماجرای کم بارشی پاییز و زمستان پیش رو هم که محتمل است، سوال، اما اینجاست که آیا این شرایط فقط برای ایران رخ می دهد یا تمام جهان با آن درگیر خواهند بود؟ این کارشناس هواشناسی در پاسخ به این سوال گفت: این مشخصا حتی در ترکیه و کشور های خاورمیانه، افغانستان و پاکستان وجود دارد و بارش ها همانند هم نیست. باید بر اساس مقیاس های جهانی میانگین بارش ها را سنجید و نتیجه گیری کرد. ولی ترکیه تقریبا نزدیک متوسط جهانی است. مقیاس سامانه ها بزرگ تر از ابعاد کشور ماست.

وقتی یک پشته ای حاکم می شود و فراوانی پشته ای در منطقه زیاد می شود طول موج چنین پشته هایی چهار، پنج هزار کیلومتر است. در نتیجه منطقه وسیعی را دربرمی گیرد. امسال نشان می دهد در پاییز و زمستان فراوانی پشته بیشتر از فراوانی ناوه است که بارندگی ایجاد می کند، به عبارت دیگر احتمال این که روز های بدون بارش داشته باشیم بیشتر از روز هایی است که با بارش همراه است. این شامل منطقه خاورمیانه ازجمله پاکستان، افغانستان، آذربایجان، گرجستان، ترکیه و کشور های عربی می شود.

خشکسالی برفی محصول جهان صنعتی و تولید گاز های گلخانه ای است

ماجرای خشکسالی برفی که این روز ها در رسانه ها در رابطه با آن بحث می شود، مساله دیگری بود که وظیفه در رابطه با آن گفت: از پنج، شش دهه پیش که صنعتی شدن آغاز شده، به شدت با فرایند افزایش گاز های گلخانه ای روبه رو بودیم و با توجه به افزایش غلظت گاز های گلخانه ای در جو که عامل اصلی گرمایش هستند، کاهش بارندگی و گرمایش زمین را شاهد بودیم. زمین به طور متوسط یک، یک ونیم درجه در دهه های گذشته گرم شده است.

دی اکسیدکربن در دهه های گذشته به مقدار 430 ذره در هر میلیون ذره در جهان رسیده است. این امر قبل از صنعتی شدن 250 بوده است. همین افزایش باعث شده انرژی ای که شب می توانست فرار کند کمتر فرار کند و همانند آینه این را به سطح زمین می تاباند و به خصوص شب ها را گرم تر از حد معمول می کند. این گرمایش اضافه باعث شده مقدار کلی برف کمتر شود. علاوه بر این که بارش ها کمتر شده و مقدار برف هم کمتر شده، چون زمین گرم تر شده است.

یک نکته دیگر اثر جزیره شهری است، همانند شهر تهران که در زمستان میلیون خانه بخاری دارند و اتومبیل ها در گردش هستند و انسان ها در شهر؛ دو مترمربع همانند بخاری عمل می کند، ده ها میلیون انسان در شهری جمع شوند می توانند یکی، دو درجه دما را افزایش دهند. این افزایش دما باعث می شود تراز صفر در ارتفاع جو بالاتر برود. این امر سبب می شود برف کمتر بیاید. در منطقه شهری منظور است که بارش برف کمتر رخ می دهد.

در کل جهان به سبب این افزایش دما مقدار بارش برف و حتی فرکانس و تعداد دفعاتی که برف می آید نسبت به گذشته کاهش یافته است. این فرایند کلی جهانست و ایران هم مستثنی نیست. این که این پدیده چه مسئله ای برای ایران ایجاد می کند هم باید بگویم وقتی برف کمتر شود، برف شکلی از آب است که در منطقه می ماند همانند این که در کوهستان این برف می نشیند، همانند آب مایع جاری نمی شود که از حوزه خارج شود؛ بنابراین به تدریج وقتی به فصل بهار می رسد این ذوب می شود و در سفره های زیرزمینی نفوذ می کند، بر عکس باران که وقتی به شکل رگباری است عمدتا جاری و از حوزه خارج می شود.

این حسن وجود دارد در حوزه ای که بارندگی ایجاد می شود همانجا نفوذ می کند، چون تدریجی است و بهتر سفره های زیرزمینی را تامین می کند.

کم بارشی آلودگی هوا را تشدید می کند

سوال خاتمهی ما حول ماجرای همیشگی و تکراری آلودگی هوا و شرایط آب وهوایی فعلی و اثرگذاری آن بر آلودگی هوا در فصول سرد سال بود که رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در این رابطه گفت: سال های قبل به خصوص سال گذشته شرایط آلودگی هوا افتضاح بود، امسال هم شهر های بزرگی همانند تهران، تبریز و اصفهان و... حتما آلودگی خواهند داشت.

امیدواریم روز ها کمتر باشد گرچه وقتی سامانه های بارش زا کمتر عبور می کنند به خصوص در نیمه دوم آذر تا اواخر دی، در این بازه که در سامانه های مهاجر نیز کمتر می شود تعداد و افت دما قابل توجه می شود و روز های آلوده افزایش می یابد. امیدواریم امسال کمتر باشد، ولی این اتفاق همواره با توجه به جمعیتی که در تهران ساکن هستند و با نوع سوختی که مصرف می کنیم و همین طور شدت انرژی که مصرف می شود، رخ می دهد. امیدواریم پیش بینی ما درست نباشد و بارندگی به خوبی در پاییز و زمستان در پیش باشد.